7 lata temu odszedł Witold Pyrkosz nazywany „królem polskich seriali”. Choć był aktorem charakterystycznym, pozostał mistrzem drugiego planu. Nie grywał amantów ani głównych postaci, a reżyserzy chętnie obsadzali go w rolach czarnych charakterów. Kariera filmowa Pyrkosza opierała się więc przede wszystkim na rolach epizodycznych, a zagrał ich niemało – ponad 120 kreacji na małym i dużym ekranie.
Witold Pyrkosz przyszedł na świat w wigilię Bożego Narodzenia, 24 grudnia 1926 r. w Krasnymstawie w woj. lubelskim. Na chrzcie otrzymał imiona Witold Bronisław. Jak mówił anegdotycznie, babka nie mogła pogodzić się, że urodzonemu pod koniec grudnia „przepadł cały rok z życia” i dokonała zmiany w akcie urodzenia. A że dzieci rodziły się w domu i nikt wnikliwie tego nie sprawdzał, w dokumentacji widniało miejsce urodzenia: Lwów i data: 1 stycznia 1927 r. We Lwowie spędził dzieciństwo, ale w czasie wojny rodzina przeniosła się do Krakowa, a później zostali rozdzieleni.
Pierwsze mieszkanko, kawalerkę zwaną pyrkuszówką otrzymał z angażem w podkrakowskiej Nowej Hucie. „Było malutkie, w przejściu między korytarzem a łazienką stała dwupalnikowa kuchenka gazowa i coś tam się pitrasiło. Szafa w przedpokoju miała półtora metra szerokości”. W niej trzymał jedyny garnitur. „Mieszkałem na pierwszym piętrze, na drugim — nauczyciel polskiego, bardzo nerwowy człowiek, a na trzecim — Stasio Michalik. Ze Stasiem porozumiewaliśmy się w ten sposób, że ja waliłem w rurę centralnego ogrzewania, powiedzmy, o godzinie dwudziestej trzeciej jakimś trzonkiem od noża trzy razy i to znaczyło, żeby przyszedł, a on uderzał dwa razy i to znaczyło, że zaraz się pojawi” – wspominał kawalerskie życie w książce „Podwójnie urodzony”.
W 1954 ukończył Państwową Wyższą Szkołę Aktorską w Krakowie. W czsie studiów zaprzyjaźnił się z "Piwnicą pod Baranami" a w szczególności z Piotrem Skrzyneckim i Wiesławem Dymnym. Rok później zadebiutował w Teatrze im. Stefana Żeromskiego w Kielcach w sztuce Lekkomyślna siostra w reżyserii Tadeusza Kubalskiego, gdzie wcielił się w rolę Janka Topolskiego. W Kielcach zagrał jeszcze w Zbiegach reżyserowanych przez Tadeusza Byrskiego. W tym samym roku zaczął występować na scenie Teatru Ludowego w Krakowie - Nowej Hucie, w którym grał przez następne 9 lat. Trafił tam, kiedy teatr był jeszcze w budowie. Nie było sceny, kończono układać podłogi. Przychylnie oceniono jego rolę George’a Miltona w Myszach i ludziach (1959) w reżyserii Jerzego Krasowskiego – recenzent „Życia Warszawy” podkreślał „ogromną naturalność i prostotę gry [...] dyskrecję i delikatność, z jaką snuje marzenia, okazuje swe uczucia dla przyjaciela, czy ból w tragicznej scenie końcowej”. Jego rola Sadybana w przedstawieniu Kondukt została nagrodzona na IV Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych (1963).
Od 1964 przez kolejne 11 lat grał we Wrocławiu, występując w Teatrze Polskim i na scenie Teatrów Dramatycznych. Grał w repertuarze klasycznym, np. za rolę Cześnika Raptusiewicza w Zemście (1969) w reżyserii Jerzego Krasowskiego otrzymał dyplom honorowy na piątym Telewizyjnym Festiwalu Teatrów Dramatycznych we Wrocławiu. Grał w dramatach Witkacego, Becketta i w rolach szekspirowskich. W tym czasie grywał gościnnie w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie. Współtworzył także popularny kabaret Dreptak, który pięciokrotnie został nagrodzony Iglicą, nagrodą czytelników „Słowa Polskiego”.
Do Warszawy przeprowadziłł się w 1975. Występował na deskach większości teatrów warszawskich, m.in. Polskiego, Studio, Rozmaitości, Narodowego, Na Woli, Komedii i Ochoty, gdzie w 2004 miał swoją ostatnią premierę – wcielił się w Mateja w Pułkowniku Ptaku Christo Bojczewa w reżyserii Tomasza Mędrza. W sumie zagrał w ponad 120 inscenizacjach teatralnych, czterdziestu realizacjach Teatru Telewizji oraz 160 spektaklach Teatru Polskiego Radia.
W czasie stanu wojennego wziął udział w bojkocie mediów, poza tym nie angażował się w żadną działalność polityczną w czasach PRL. W latach 1999–2006 był radnym powiatu piaseczyńskiego. Dwukrotnie żonaty. Pierwszą żoną była Ewa Bilewska, z którą miał syna Pawła. Od 28 lipca 1964 do śmierci był żonaty z Krystyną, z którą miał dwoje dzieci: syna Witolda i córkę Katarzynę. W jednym z wywiadów mówił z humorem: „nie byłem wysokim, przystojnym brunetem, a podobały mi się dziewczyny i jakoś trzeba było sobie radzić”. Mieszkał w podwarszawskiej Górze Kalwarii. W wolnych chwilach wypoczywał, łowiąc ryby i pracując w ogrodzie.
W ciągu swojej kariery zagrał przeszło 120 ról filmowych i telewizyjnych, głównie drugoplanowych i epizodycznych. Niemniej, „Pyrkosz był aktorem wyrazistym i charakterystycznym, niewątpliwym mistrzem drugiego planu, potrafiącym jedną sceną skraść dla siebie połowę filmu”. Popularność i sympatię widzów przyniosły mu role w serialach: kaprala Franka Wichury w Czterech pancernych i psie (1966–1970), Jędrusia Pyzdry w Janosiku (1973), Józefa Balcerka w Alternatywach 4 (1983) oraz kreacja Duńczyka w filmie Vabank (1981).
Charakterystyczny ton gry aktorskiej Pyrkosza ujawnił się w pełni w roli Jędrusia Pyzdry w serialu „Janosik” (1973). Zagrał tam rozbójnika o gołębim sercu, co bogatym zabiera a biednym daje. A że nieraz udało się uciec w serialu spod szubienicy, do historii kina przeszła już jego kwestia „Naoliwiłeś pętelkę woskiem, bo mam strasznie delikatną szyję”. Wypowiedział ją tuż przed egzekucją, której, szczęśliwie udało się serialowemu bohaterowi uniknąć
Najbardziej znane filmy z nim w obsadzie to: Eroica (1957) Andrzeja Munka, Rękopis znaleziony w Saragossie (1964) Wojciecha Jerzego Hasa czy Sami swoi (1967) Sylwestra Chęcińskiego. Pierwszoplanową rolę zagrał w telewizyjnym filmie Meta (1971) Antoniego Krauzego, opowiadającym o spotkaniu po latach kolegów ze szkolnej ławy. Do końca swojego życia występował w serialu M jak miłość, w którym nieprzerwanie od początku emisji (2000) wcielał się w rolę nestora rodu Lucjana Mostowiaka.
Pyrkosz ma też niepodważalne zasługi w dubbingu, gdzie z przerwami pojawiał się przez ponad pół wieku. Zaczął w 1950 r. jako król w „Kopciuszku”. Później był Narcyz w serialu „Ja, Klaudiusz” (1976), a następnie w latach 90., czyli znowu po długiej przerwie, Gąsior Gęgacz w „Dzielny Agent Kaczor” (1991–1993). Od tego czasu przez niemal dwie dekady przemawiał głosem najważniejszych postaci z zagranicznych produkcji: Filokteta w filmie „Herkules” (1997), profesora w „Tarzanie” (1999), Pita w „Toy Story 2” (1999), szeryfa Sama w „Rogatym ranczo” (2004) oraz Złomka w amerykańskiej superprodukcji „Auta” (2006 i 2011).
Zmarł 22 kwietnia 2017 w Warszawie, w wieku 90 lat, wskutek udaru, który nastąpił w wyniku komplikacji po zapaleniu płuc. Wcześniej miał problemy z sercem i krążeniem. 28 kwietnia 2017, po mszy pogrzebowej w kościele Niepokalanego Poczęcia NMP w Górze Kalwarii, urna z jego prochami spoczęła na miejscowym cmentarzu.
Zdjęcie: Autorstwa Starscream - Praca własna, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=11834825
WITOLD PYRKOSZ W DZIALE HISTORIA-KULTURA PAI
POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA - KOPIOWANIE ZABRONIONE.
NAPISZ DO REDAKCJI - PODZIEL SIĘ WIADOMOŚCIĄ
Wyjątkiem jest uzyskanie indywidualnej zgodny redakcji, wówczas zgodnie z prawem autorskim należy podać źródło:
Polonijna Agencja Informacyjna, autora - jeżeli jest wymieniony i pełny adres internetowy artykułu
wraz z aktywnym linkiem do strony z artykułem oraz informacje o licencji.
Projekt w 2023 roku dofinansowany ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
w ramach konkursu Polonia i Polacy za Granicą 2023
Publikacja wyraża jedynie poglądy autora/ów i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
